Aile Konutu Şerhi ve Mahkeme Süreci

Aile Konutu Şerhi ve Mahkeme Süreci: Haklarınızı Nasıl Korursunuz?

Aile konutu şerhi, evlilik birliğini ve aile yaşamının sürekliliğini korumaya yönelik etkili bir hukuki güvencedir. Malik olmayan eşin ve çocukların barınma hakkını güvence altına alır. Bu nedenle, evlilik birliği içinde kullanılan taşınmazlar için şerh konulması büyük önem taşır.

Aile konutu şerhiyle ilgili detaylı bilgi ve başvuru süreci için uzman bir aile hukuku avukatına danışmak, hak kaybı yaşanmaması adına yerinde bir adım olacaktır.

Aile Konutu Şerhi: Nedir, Nasıl Konulur ve Kaldırılır?

Aile konutu, eşlerin ve çocukların birlikte yaşadığı, hayatlarını sürdürdüğü ve manevi değeri yüksek olan yaşam alanıdır. Türk Medeni Kanunu, aile konutunu özel olarak koruma altına almış ve bu korunmayı güçlendirmek için “aile konutu şerhi” mekanizmasını öngörmüştür. Bu yazımızda, aile konutu şerhi nedir, nasıl konulur, ne gibi sonuçlar doğurur ve hangi hallerde kaldırılır gibi konulara detaylı ancak sade bir dille açıklık getiriyoruz.

Aile Konutu Nedir?

Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesi, aile konutunu şöyle tanımlar: “Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası olmaksızın aile konutuyla ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya üzerindeki hakları sınırlayamaz.”

Bu hükme göre aile konutu:

• Eşlerin birlikte ve sürekli yaşadığı,
• Aile yaşamının merkezi olan,
• Barınma ve manevi huzur açısından vazgeçilmez bir nitelik taşıyan konuttur.

Tek bir taşınmaz, aile konutu olabilir. Yazlık ya da geçici olarak kullanılan evler aile konutu sayılmaz. Kiralık konutlar da aile konutu olabilir.

Aile Konutu Şerhi Nedir?

Aile konutu şerhi, tapu siciline yazılan ve malik olmayan eşin rızası olmadan konut üzerinde tasarrufta bulunulmasını engelleyen hukuki bir güvence sistemidir.

Amacı:

• Malik olan eşin, diğer eşin bilgisi ve onayı olmaksızın konutu satması, kiralaması, ipotek etmesi gibi işlemleri engellemek,
• Malik olmayan eşin ve çocukların habersiz şekilde evsiz kalmasını önlemek,
• Aile birliğini ve barınma güvencesini korumaktır.

Hukuki Nitelik: Aile konutu şerhi kurucu değil, açıklayıcı niteliktedir. Fiilen aile konutu olarak kullanılan bir ev, tapuya şerh verilmese bile yasal koruma altındadır. Ancak tapuya şerh verilmesi, özellikle üçüncü kişilere karşı güçlü bir koruma sağlar.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Aile konutu şerhi iki yolla tapu siciline işlenebilir:

1. Tapu Müdürlüğüne Başvuru

Kim Başvurabilir? Malik olmayan eş.

Nereye Başvurulur? Taşınmazın bulunduğu tapu müdürlüğüne.

Gerekli Belgeler:

• Başvuru dilekçesi (aile konutu olduğu belirtilmelidir),
• Nüfus kayıt örneği veya evlilik cüzdanı,
• İkametgah belgesi,
• Kimlik belgesi,
• Vekâletname (başvuru avukat aracılığıyla yapılacaksa).

Süreç: Belgeler tamamlandıktan sonra tapu müdürlüğü, şerhi “beyanlar” hanesine işler. Herhangi bir harç veya ücret talep edilmez.

2. Mahkeme Kararıyla Şerh

Ne zaman gereklidir?

• Malik olan eş rıza vermiyorsa,
• Tapu müdürlüğü başvuruyu reddetmişse,
• Boşanma davası sırasında ihtiyati tedbir isteniyorsa.

Yetkili Mahkeme: Aile Mahkemesi (yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi).

Dava dilekçesinde:

• Taraf bilgileri,
• Taşınmazın bilgileri,
• Aile konutu olduğuna dair gerekçeler,
• Gerekli belgeler ve deliller (tanık, fotoğraf, nüfus kayıtları vs.)

Mahkeme talebi uygun bulursa, aile konutu şerhinin tapuya işlenmesine karar verir. Kararın kesinleşmesi sonrası tapu müdürlüğüne bildirim yapılır.

Aile Konutu Şerhi Hangi Durumlarda Kaldırılır?

Aile konutu şerhi sınırsız değildir. Aşağıdaki durumlarda kaldırılabilir:

1. Eşlerin Ortak Başvurusu: Eşler birlikte tapu müdürlüğüne başvurarak kaldırılmasını isteyebilir.

2. Mahkeme Kararıyla:

• Boşanma,
• Evliliğin butlanı veya iptali,
• Eşlerden birinin vefatı (mirasçılar başvurmalıdır),
• Aile konutu niteliğinin sona ermesi (konutun yıkılması, başka yere taşınılması),
• Malik olmayan eşin konutu terk etmesi.

Malik olmayan eş, kendi talebiyle de şerhi kaldırabilir.

Aile Konutu Şerhi Olan Ev Satılabilir mi?

Kural olarak: Aile konutu şerhi bulunan bir taşınmaz, diğer eşin yazılı ve noter onaylı rızası olmadan satılamaz.

Rıza alınmazsa: Satış geçersiz sayılır. Malik olmayan eş tapu iptal ve tescil davası açabilir.

Tapuda şerh yoksa: Alıcının iyi niyetli olup olmadığına göre değişir. Alıcı, konutun aile konutu olduğunu biliyorsa satış yine iptal edilebilir.

Yargıtay Görüşü: Tapuda şerh bulunmasa dahi alıcının kötü niyeti ispatlanırsa, satışın iptali mümkündür.

Unutulmamalı: Şerh, satışın yapılmasını değil, malik olmayan eşin onayını zorunlu hale getirir.

Aile Konutu Şerhi Olmayan Taşınmazlarda Satışın İptali Mümkün müdür?

Aile konutu şerhi tapuda işlenmemiş olsa bile, ev fiilen aile konutu olarak kullanılıyorsa, diğer eşin rızası olmadan yapılan satış geçersiz sayılabilir. Ancak, bu iddianın dava ile ispatı bazı hukuki şartlara bağlıdır.

Satışa Karşı Dava Açılabilmesi İçin Gerekli Şartlar

1. Aile Konutu Niteliğinin İspatı
   Malik olmayan eşin açacağı tapu iptali ve tescil davasında ilk olarak, satılan taşınmazın aile konutu olduğu ispat edilmelidir. Bu ispat; tanık beyanları, fatura ve ikametgah kayıtları, çocukların okula gitme adresi, muhtarlık belgeleri veya komşu ifadeleri gibi her türlü delille sağlanabilir.
2. Açık Rızanın Olmadığının Gösterilmesi
   Satış işlemine diğer eşin açık bir şekilde rıza göstermemesi gerekir. Yazılı bir belgeyle rızanın varlığı ortaya konulabilir. Rıza verilmemişse, bunu ispat yükü malik olmayan eşe ait değildir. Hukuki uygulamada rıza vermeyen eşin beyanı esas alınır.
3. Alıcının Kötü Niyetli Olduğunun İspatı (Bazı Durumlarda)
   Tapu kütüğünde aile konutu şerhi yoksa, üçüncü kişinin iyi niyetli olduğu kabul edilir. Ancak, alıcının taşınmazın aile konutu olduğunu bildiği veya bilebilecek durumda olduğu ispat edilirse, bu durumda iyi niyet ortadan kalkar ve satış geçersiz sayılabilir. Yargıtay uygulaması bu konuda olaya özgü değerlendirme yapmaktadır.

Dava Açma Süresi
Tapu iptali ve tescil davaları için belirli bir zamanaşımı süresi yoktur. Ancak, dürüstlük kuralı gereği, bu tür davaların makul sürede açılması gerekir. Aksi halde hakkın kötüye kullanımı gündeme gelebilir.

Aile Konutu Şerhi Olmayan Evde Satış Geçerli midir?
Aile konutu şerhi tapuya işlenmemiş olsa bile, konut aile konutu niteliğini taşıyorsa TMK m. 194 hükmü uygulanır. Yani eşin açık rızası olmadan yapılan satış geçersiz olabilir. Ancak üçüncü kişinin iyi niyeti ve şerhin tapuda olmaması halinde durum değişebilir.

Şerh Bulunuyorsa Durum Ne Olur?
Eğer aile konutu şerhi tapuya işlenmişse, bu şerh herkese karşı ileri sürülebilir. Böyle bir durumda, alıcı iyi niyet iddiasında bulunamaz. Satış işlemi geçersiz sayılır.

Aile Konutu Şerhli Ev İpotek Edilebilir mi?

Türk Medeni Kanunu madde 194’e göre, malik olan eş, diğer eşin açık rızası olmadan aile konutunu ipotek ettiremez.

• Açık Rıza Gerekir: İpotek işlemi için diğer eşin noter onaylı açık rızasının alınması zorunludur.
• Rıza Olmaksızın Konulan İpotek Geçersizdir: Eşin açık rızası yoksa ve ipotek işlemi buna rağmen yapılmışsa, malik olmayan eş ipoteğin iptali için dava açabilir.
• İyi Niyetli Üçüncü Kişi: Tapuda aile konutu şerhi yoksa ve ipotek alacaklısı evin aile konutu olduğunu bilmiyorsa (iyi niyetli ise), ipotek geçerli kabul edilebilir. Ancak bu durumda malik olmayan eş yalnızca tazminat talep edebilir.
• Tapuda Şerh Varsa: Şerh varsa, alacaklı iyi niyet iddiasında bulunamaz. İpotek geçersiz olur.

Aile Konutuna İpotek Konulmasının Sonuçları
İpotek işlemi, ailenin barınma hakkını tehlikeye atabilir. Bu nedenle dikkatli davranmak ve hukuki destek almak gereklidir.

Boşanma Sonrası Aile Konutu Şerhi Konulabilir mi?

Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte, eşler arasında evlilik birliği sona erer. Bu nedenle boşanma sonrası aile konutu şerhi konulamaz. Ancak:

• Boşanma Davası Sırasında: Dava sürecinde tedbiren mahkemeden aile konutu şerhi talep edilebilir. Mahkeme bu talebi uygun görürse geçici olarak şerh konulabilir.
• Şerhin Süresi: Bu geçici şerh, boşanma kararı kesinleşince kendiliğinden kalkar.

Kiracı Olan Eş Aile Konutu Şerhi Koyabilir mi?

• Tapuya Aile Konutu Şerhi Koyamaz: Kiracının tapuya aile konutu şerhi koyma yetkisi yoktur. Bu hak, sadece malik olan veya olmayan eşe tanınmıştır.
• Kira Şerhi Konulabilir: Kiracı, kira sözleşmesini tapuya şerh ettirerek haklarını koruyabilir.
• TMK m. 194 Kapsamında Koruma: Kira sözleşmesini imzalayan eş, diğer eşin rızası olmadan sözleşmeyi feshedemez. Bu durumda da aile konutu koruması devreye girer.

Aile Konutu Şerhi Konulabilmesi İçin Oturum Zorunluluğu Var mıdır?

• Temel Kural: Şerh konulabilmesi için eşlerin o evde fiilen ve sürekli olarak yaşaması gerekir. Konutun ailenin yaşam merkezi olması şarttır.
• İstisnai Haller: Kısa süreli ayrılıklar (tedavi, seyahat, yazlık gibi) bu niteliği ortadan kaldırmaz. Ancak konutta kalıcılık sona ermişse, aile konutu niteliği kaybolur.

Yargıtay içtihatlarında da bu durum açıkça belirtilmektedir: Sürekli ve birlikte oturulan yer aile konutu sayılır.

Aile Konutu Şerhi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular ve Cevaplar

Eşlerin konut üzerindeki haklarını koruyan önemli bir hukuki araç olan aile konutu şerhine dair merak edilen tüm soruları bu yazımızda detaylarıyla ele aldık.

1. Aile konutu şerhi nedir ve neden önemlidir?

Aile konutu şerhi, eşlerin birlikte yaşadığı konutun tapu kaydına işlenen ve malik olmayan eşin rızası olmadan konut üzerinde tasarruf işlemlerini (satış, ipotek, kira vb.) engelleyen bir beyan şerhidir. Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesiyle koruma altına alınan bu şerh sayesinde, malik olmayan eşin ve çocukların mağdur edilmesinin önüne geçilir.

2. Aile konutu şerhi olmadan ev satılırsa ne olur?

Eğer tapuda aile konutu şerhi yoksa ve malik olan eş, diğer eşin açık rızasını almadan evi satarsa, satış işlemi geçersiz olabilir. Ancak burada kritik nokta, evin gerçekten aile konutu olduğunun ve diğer eşin satışa rıza göstermediğinin ispatlanmasıdır. Satış işlemi, kötü niyetli alıcıya karşı iptal edilebilir. Aksi durumda, eş yalnızca tazminat talebinde bulunabilir.

3. Aile konutu şerhi nasıl konulur?

Aile konutu şerhi konulması iki yolla mümkündür:

a) Tapu Müdürlüğü Üzerinden:
Malik olmayan eş, gerekli belgelerle birlikte taşınmazın bağlı bulunduğu tapu müdürlüğüne başvurarak şerh talebinde bulunabilir. Başvuru dilekçesi, evlilik cüzdanı veya nüfus kayıt örneği, ikametgah belgesi ve kimlik yeterlidir.

b) Mahkeme Kararıyla:
Eğer malik eş rıza göstermiyorsa ya da tapu müdürlüğü şerh koymayı reddetmişse, Aile Mahkemesi’ne başvuru yapılabilir. Mahkeme kararıyla aile konutu şerhi tapuya tescil edilir.

4. Şerh olmadan da koruma mümkün müdür?

Evet. Bir evin fiilen aile konutu olarak kullanılması durumunda, tapuda şerh bulunmasa bile TMK m. 194 gereğince koruma sağlanır. Ancak bu durumda üçüncü kişilerin iyi niyetli olup olmadığına göre sonuç değişebilir. Tapuya şerh konulması, bu korumayı görünür ve etkili hale getirir.

5. Aile konutu şerhi hangi durumlarda kaldırılabilir?

Aile konutu şerhi, aşağıdaki hallerde kaldırılabilir:

• Eşlerin birlikte tapu müdürlüğüne başvurması,
• Boşanma kararının kesinleşmesi,
• Evliliğin iptali,
• Konutun artık aile konutu olmaktan çıkması (örneğin taşınılması),
• Malik olmayan eşin tek başına talebi (şerhi koyan taraf),
• Eşlerden birinin ölümü ve mirasçının başvurusu.

6. Boşandıktan sonra aile konutu şerhi konulabilir mi?

Hayır. Evlilik birliği sona erdiğinde aile konutu statüsü de ortadan kalkar. Bu nedenle boşanma kararı kesinleştikten sonra aile konutu şerhi konulması mümkün değildir. Ancak, boşanma davası devam ederken, mahkemeden geçici tedbir olarak şerh istenebilir.

7. Aile konutu şerhi konulmuş ev satılabilir mi?

Satılabilir ancak sadece malik olmayan eşin yazılı ve noter onaylı açık rızasıyla. Bu rıza alınmadan yapılan satışlar geçersiz sayılır. Malik olmayan eş, tapu iptali ve tescil davası açarak konutun el değiştirmesini önleyebilir.

8. Aile konutu şerhi konulan eve ipotek koyulabilir mi?

Hayır. Malik olmayan eşin açık rızası olmadan aile konutuna ipotek konulması mümkün değildir. Eğer bu şekilde ipotek konulmuşsa, malik olmayan eş, ipoteğin iptali için dava açabilir. Tapuda şerh varsa, alacaklının iyi niyeti ileri sürülemez.

9. Kiracı olan eş aile konutu şerhi koyabilir mi?

Kiracı eş tapuya aile konutu şerhi koyamaz. Ancak kira sözleşmesinin tapuya şerh edilmesi mümkündür. Ayrıca, TMK m. 194 uyarınca, kira sözleşmesini feshetmek için her iki eşin rızası gerekir. Bu da kiracı olan eşin korunmasını sağlar.

10. Şerh koyabilmek için konutta fiilen oturmak şart mı?

Evet. Aile konutu şerhinin konulabilmesi için konutun eşlerin yaşam merkezi olması gerekir. Yani konutta fiilen ve düzenli olarak oturuluyor olması gerekir. Tatil evi, yazlık gibi geçici yerler için şerh konulamaz.

11. Aile konutu şerhi olmayan evin satışı iptal edilebilir mi?

Evet, ama şartlı olarak. Malik olmayan eş, evin aile konutu olduğunu ve satışa açık rıza vermediğini ispatlarsa satış iptal edilebilir. Ayrıca alıcının kötü niyetli olduğunun da ispat edilmesi gerekir. Tapuda şerh yoksa, alıcının iyi niyeti satışın geçerliliğini etkiler.

12. Aile konutu şerhi davası ne kadar sürer?

Mahkeme süresi, mahkemenin iş yüküne ve dosyanın içeriğine bağlıdır. Ancak genellikle 2 ila 6 ay arasında sonuç alınabilmektedir. Acil durumlarda geçici tedbir kararı talep edilerek şerh hızlıca konulabilir.

13. Aile konutu şerhi koymak için avukata ihtiyaç var mı?

Tapu işlemleri doğrudan yapılabilir. Ancak evlilik içinde mülkiyet, üçüncü kişilerle yapılan işlemler, ihtilaflı durumlar ve dava süreçleri göz önüne alındığında alanında uzman bir Aile Hukuku Avukatından hukuki destek alınması ciddi hak kayıplarını önleyebilir.

YALOVA BOŞANMA DAVALARI İÇİN ALANINDA UZMAN AVUKATLARIMIZA ULAŞIN

Eğer sizinde Aile Hukuku alanında aile konutu şerhi konusunda sorularınız varsa, Yalova’daki uzman Aile Hukuku Avukatlarımızdan destek alarak sürecinizi güvenle başlatabilirsiniz.

Yalova’da Aile Hukukuna odaklanan deneyimli hukuk ekibimiz, her biri alanında uzmanlaşmış avukatlardan oluşmaktadır. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması, anlaşmalı boşanma davası, çekişmeli boşanma davası, nafaka davası, velayet davası, mal paylaşımı davası ve tazminat davası gibi konularda size özel hukuki çözümler sunuyoruz.

Neden Bizi Tercih Etmelisiniz?

• Aile Hukukunda Uzmanlık: Aile hukukunun tüm alanlarında tüm hukuki boyutlarında etkin bilgi ve deneyim sahibiyiz.
• Yalova yerel mahkemelerinde güçlü temsil: Yerel uygulamaları bilen, sonuç odaklı avukat kadrosuna sahibiz.
• Şeffaf iletişim ve stratejik danışmanlık: Dava sürecinin her aşamasında sizi bilgilendiriyor, adım adım birlikte ilerliyoruz.
• Kişiye özel çözüm planları: Her müvekkilimizin yaşamı farklıdır; biz de ona uygun bir yol haritası sunarız.

En iyi boşanma avukatları.

Avukatlarımız ilk görüşmede durumunuzu analiz ederek sizi en doğru şekilde yönlendirecektir. İletişim sayfamızdan bize ulaşabilir ve süreç ile ilgili detaylı bilgi alabilirsiniz.